Triangulacja jest jednym z bardzo często wykorzystywanych podejść do prowadzenia badań społecznych, zwłaszcza w odniesieniu do złożonych zagadnień lub obszernych ewaluacji. Opiera się na wzajemnej kontroli i pogłębieniu wyników badań poprzez zastosowanie różnych technik i podejść do badanego zagadnienia. Artykuł przedstawia jej cechy, korzyści i warunki zastosowania.
Czym jest triangulacja?
Triangulacja w badaniach społecznych to łączne zastosowanie ilościowych i jakościowych metod badawczych, które służy weryfikacji informacji pochodzących z różnorodnych źródeł. Podejście triangulacyjne umożliwia lepsze dotarcie do danych, co sprawia, że badacze mogą spojrzeć na analizowany problem z wielu perspektyw.
Do czego przydaje się triangulacja?
Najczęściej mówi się o triangulacji w kontekście zapewnienia różnorodności metod, danych lub badanych. Zwielokrotnienie dotyczy trzech różnych płaszczyzn badania, tj. w zakresie:
- stosowanych metod i technik badawczych,
- analizowanych źródeł danych,
- perspektyw badacza, liczby osób biorących udział w badaniu (zarówno po stronie zespołu badawczego, jak i grup badanych).
W badaniach społecznych, w celu uzyskania pełnej odpowiedzi na postawione pytania badawcze, wykorzystuje się zarówno dane wtórne, jak i pierwotne. Różne perspektywy badanego zjawiska pozwalają lepiej poznać sedno zagadnienia i są jednym z elementów, które mają istotny wpływ na rzetelność prowadzonego badania oraz osiągnięcie trafnych wyników. Tym samym wpływają na jego jakość i przydatność. Zwielokrotnienie próby lub metod pozwala na wykrycie i naprawienie błędów badania przez skonfrontowanie otrzymanych informacji, a otrzymane wyniki są mniej podatne na błędy, a przez to bardziej wiarygodne.
Interdyscyplinarność wynikająca z triangulacji
Szczególnym przykładem użycia triangulacji są rozbudowane projekty ewaluacyjne (o ewaluacjach napiszemy w kolejnym artykule), zwłaszcza te dotyczące realizacji wieloletnich, skomplikowanych programów, ponieważ wymagają wieloaspektowego podejścia i współpracy między różnymi dziedzinami wiedzy. W trakcie takich badań uzupełnia się gromadzoną wiedzę, wykorzystując metody ilościowe i jakościowe. Korzystając z obydwu metod, można dotrzeć do badanych zarówno w wywiadach pogłębionych (IDI), jak i za pomocą kwestionariusza ankiety. Badania powinny objąć szerokie grono osób i instytucji, które prezentują różne perspektywy – np. jednocześnie instytucje wdrażające programy unijne, jak i ich beneficjenci czy środowisko branżowe, któremu dedykowana jest oferta. Dodatkowo zastosowanie różnorodnych źródeł danych pozwala na kumulowanie się i wzajemne uzupełnienia danych. W całość prac zaangażowani są badacze specjalizujący się w różnych metodach badawczych, a czasami także specjalizacjach, tak by móc w sposób wyczerpujący zgromadzić i przedstawić informacje na zadany temat, uwzględniające wnioski i rekomendacje na przyszłość. Interdyscyplinarność badaczy reprezentujących różne dyscypliny i integracja wielu metod sprzyja kompleksowej analizie zjawiska, niwelując metody i ograniczenia poszczególnych metod badawczych.
Odnośniki:
- Jasiński M., Kowalski M., Fałszywa sprzeczność: metodologia jakościowa czy ilościowa? [w:] Ewaluacja ex-post. Teoria i praktyka badawcza, Haber A, PARP, Warszawa 2007, s. 97-114.
- Jick T.D., Mixing qualitative and quantitative methods: triangulation in action, “Administrative Science Quarterly” 1979, nr 24(4), s. 602–611
- Mazurek-Łopacińska K., Sobocińska, Triangulacja w badaniach jakościowych, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 525/2018, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, s. 11-20.
- Stanisławski R., Triangulacja technik badawczych w naukach o zarządzaniu, Organizacja
i Kierowanie nr 4/2017 (178), Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
103-120. - Stolecka-Makowska A., Triangulacja jako koncepcja pozyskiwania wiedzy o zachowaniach nabywczych konsumentów, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach nr 261/2016, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, s. 50-61.
- Urbaniak-Zając D., O łączeniu badań ilościowych i jakościowych – oczekiwania i wątpliwości, Przegląd Badań Edukacyjnych nr 26 (1/2018), Uniwersytet Łódzki, s. 121–138.
Zespół badaczy
Autorką artykułu jest Klaudyna Nowińska.
Zespół Działu Badań i Analiz CZIiTT PW ma świadomość korzyści płynących z triangulacji. Chętnie porozmawiamy o procesach jej zastosowań i zapraszamy do współpracy przy projektowaniu badań społecznych.
Czekamy na wiadomości pod adresem dba.cziitt@pw.edu.pl.
