Badania społeczne dostarczają informacji na temat poznania potrzeb, opinii jak również praktyk społecznych w tym poznania powodów podejmowania decyzji. Po przeprowadzeniu badania otrzymujemy odpowiedzi na pytania, które pomogą nam usprawnić czy udoskonalić dany produkt bądź usługę. Badania można przeprowadzić za pomocą wielu technik badawczych, lecz ten artykuł poświęcony jest ankiecie internetowej, która uchodzi za jeden z bardziej efektywnych sposobów ankietowania pod względem dużej liczby badanych. Artykuł opisuje zalety i wady ankietowania za pośrednictwem Internetu oraz przedstawia narzędzie LimeSurvey, za pomocą którego badacze DBA CZIiTT PW najczęściej zbierają dane ilościowe.
Użyteczność ankiety internetowej
Ankieta internetowa, czyli CAWI (ang. Computer Assisted Web Interviewing), stanowi prosty sposób uzyskiwania informacji od respondentów. Ankietę wypełnia się za pośrednictwem Internetu bez udziału ankietera. Cechuje się łatwym interfejsem oraz czytelnością pytań, o którą jednak musi zadbać badacz. Do pytań z łatwością można dodać schematy czy ilustracje. Ogólnie o technikach badawczych, w tym o technice CAWI, piszemy również tu: https://www.cziitt.pw.edu.pl/techniki-ilosciowe-w-badaniach-spolecznych/
Ankieta internetowa ma wiele zalet, ale także kilka wad. Ankietyzacja przeprowadzona za pośrednictwem Internetu nie wymaga udziału ankietera, co wiąże się z niższymi kosztami oraz krótszym czasem zbierania danych. Co istotne, brak udziału ankietera może pozytywnie wpłynąć na jakość otrzymanych danych – respondenci mają tendencję do bycia szczerymi w momencie, w którym zdają sobie sprawę o swojej anonimowości, którą łatwiej zapewnić w ankiecie internetowej (Siuda P., 2016). Kolejną zaletą braku ankietera jest brak presji społecznej oraz zniekształcenia wyników spowodowanych jego obecnością. Wypełnianie ankiety internetowej jest szybsze, a sama ankieta – bardziej dostępna.
Dystrybucja ankiety w Internecie może przybierać różne formy. Ankiety mogą być umieszczane na stronach internetowych, ale także rozsyłane za pomocą e-maili. Co ważne, respondent po otrzymaniu ankiety może wypełnić ją w dogodnym momencie, ale jednak w określonym przez autora czasie przeznaczonym na zebranie danych. Ankietowani mogą również powracać do ankiety, aby ją dokończyć, co jest kolejną zaletą dostępną w niektórych systemach, np. LimeSurvey. Możliwe jest także pokazanie paska postępu, aby respondent wiedział na ile pytań musi jeszcze odpowiedzieć, jednakże należy pamiętać, że nie jest to motywujące przy dłuższych ankietach.
Skupiając się na wadach możemy wymienić to, że odsetek osób porzucających wypełnianie jest znacznie większy, niż w przypadku ankietyzowania papierowego, ze względu na brak ankietera, który w pewien sposób kontroluje badanie. Co więcej wyniki ankiety mogą być mniej reprezentatywne np. ze względu na niewystarczający dostęp do seniorów. W CAWI kluczowe jest poprawne sformułowanie pytań oraz logiki ankiety, ponieważ każdy z błędów rzutuje na liczbę otrzymanych odpowiedzi. Pomimo ułatwionej dostępności zazwyczaj otrzymujemy mniej odpowiedzi, właśnie ze względu na możliwy powrót do ankiety czy brak obecności ankietera, która np. uniemożliwia wyjaśnienie sensu pytania czy dopytanie się o cokolwiek.
Mimo wszystko technika CAWI to jeden z efektywniejszych sposobów ankietowania, wykorzystywany przez wszystkie renomowane agencje badawcze. Również na Politechnice Warszawskiej przynosi on wymierne efekty, np. w badaniach pracowników i studentów.
LimeSurvey – narzędzie do tworzenia CAWI
Jednym z narzędzi do tworzenia ankiet internetowych, które z powodzeniem stosujemy
w Dziale Badań i Analiz CZIiTT PW, jest LimeSurvey, który został skonfigurowany pod potrzeby działu. W LimeSurvey możemy umieścić wiadomości powitalne, a także końcowe, mamy możliwość wyboru szablonów korespondencji – LimeSurvey może wysyłać zaproszenia, powiadomienia, przypomnienia oraz podziękowania za udział w badaniu, po wcześniejszym skonfigurowaniu przez administratora.
Możliwe jest także ustalenie typu pytania – te bardziej standardowe opcje to pytanie jednokrotnego/wielokrotnego wyboru, pytanie w postaci tabeli (które umożliwia ocenę na skali 1-10, a także umieszczenie szeregu krótkich pytań w ramach jednej tabeli, co optycznie skraca listę pytań w ankiecie) czy pytanie otwarte. Wybrane pytanie trzeba uzupełnić o subpytania (czyli dodatkowe kategorie np. w przypadku pytania-tabeli) czy warianty odpowiedzi, które ustrukturyzują odpowiedzi respondentów. Warto zauważyć, że tworząc pytania w LimeSurvey możemy umieścić skomplikowane filtry do pytań, które będą kontrolować wyświetlanie się dalszych zagadnień wraz z ustaloną kolejnością.
Istotna jest także ilość ustawień, które możemy wybrać. W LimeSurvey jesteśmy w stanie zdecydować czy pytania powinny wyświetlać się pojedynczo, grupami czy wszystkie razem. Za pomocą tego narzędzia możemy również ustalić, kto powinien mieć możliwość wypełniania ankiety, czy wszyscy mający dostęp do badania za pośrednictwem linku, czy bardziej wyrafinowane techniki kontrolowania wypełnień, które ograniczają dostęp do wybranych grup respondentów. Gdy chcemy, aby każdy mógł wypełnić ankietę wystarczy udostępnić jej link na różnych stronach internetowych. Jednakże, gdy chcemy uzyskać odpowiedzi jedynie od wybranych osób, możemy stworzyć tokeny, czyli identyfikatory, które przydzielimy do odpowiednich osób, a przy okazji narzędzie pozwala zachować anonimowość, jeśli to konieczne. Możemy również ustalić datę aktywacji ankiety oraz jej wygaśnięcia. Co ważne, zmian w pytaniach możemy dokonywać nawet w czasie, w którym ankieta jest aktywna – nie trzeba kończyć badania, aby wprowadzić drobne zmiany. Jednak tutaj zalecana jest duża ostrożność i doświadczenie badacza, tak aby nie wpłynęło to na realizację samego badania jak i na jego wyniki. Po odbyciu ankietyzacji, zebrane dane zapisują się w dogodnym formacie, który możemy wybrać podczas pobierania bazy. Możliwe formaty eksportu danych dostosowane są do podstawowych programów takich jak MS Excel, ale także bardziej zaawansowanych, czyli SPSS czy R.
CAWI w badaniach DBA CZIiTT PW
Zespół badaczy z Działu Badań i Analiz CZIiTT PW wykorzystał ankietę internetową do przeprowadzenia wielu badań ilościowych. Przykładem użycia CAWI może być regularne badanie dotyczące monitoringu karier zawodowych absolwentów PW (MKZA 2014-2020 r.) – w edycji w 2020 r. udział wzięło 3211 respondentów. Za pomocą CAWI przeprowadzane było także badanie dotyczące zachowań, potrzeb i wymagań użytkowników, a następnie przetestowanie nowej koncepcji architektury treści strony internetowej – w tym badaniu
w kilku etapach projektu wzięło udział od 30 do 5000 osób. Co więcej, ankieta internetowa posłużyła także do zdiagnozowania potrzeb i oczekiwań młodych naukowców w związku
z narzędziami wspierającymi rozwój zawodowy kariery naukowej – w tym badaniu wzięło udział 477 respondentów.
DBA CZIiTT PW dysponuje wieloma narzędziami oraz programami, które usprawniają analizę (SPSS, R) oraz wizualizację danych ilościowych (Tableau, Piktochart, Adobe InDesign). Dlatego zapraszamy do współpracy – znajdujemy się na I piętrze CZIiTT PW przy ul. Rektorskiej 4. W razie jakichkolwiek pytań prosimy o kontakt za pomocą adresu e-mail: dba.cziitt@pw.edu.pl.
Odnośniki:
- Babbie Earl, Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005
- Instrukcja LimeSurvey: https://manual.limesurvey.org/LimeSurvey_Manual/pl
- Kaczmarczyk Stanisław, Zalety i wady metod zbierania danych przez Internet w daniach marketingowych, 2018
https://www.polsl.pl/Wydzialy/ROZ/ZN/Documents/Zeszyt%20129/Kaczmarczyk.pdf - Siuda Piotr, Ankieta internetowa: zalety i wady – rekapitulacja, 2016
https://www.researchgate.net/publication/308556918_Ankieta_internetowa_zalety_i_wady_-_rekapitulacja
